نماز تجلی‌گاه عروج مومن

البته حضرت آیه‏الله خوئى(ره) فرموده‏اند: باید پرستار، مادر باشد و بچه هم پسر و نجاستش هم بول باشد و براى آن زن نیز تعویض لباس یا تطهیر آن سخت و دشوار باشد و حضرت آیه‏الله سیستانى فرموده‏اند: این مورد داخل در موارد اضطرار است و معیار در بخشودگى، وجود سختى و دشوارى براى شخص است و این منحصر به این مورد نیست.

و حضرت امام(ره) و حضرت آیه‏الله فاضل فرموده‏اند: یک مرتبه‏اى که در روز تطهیر مى‏کند باید پیش از اولین نمازى باشد که آن لباس نجس شده است و حضرت آیه‏الله مکارم نجاست را منحصر به بول دانسته‏اند.(1)

.2 در نماز، هنگامى که نامحرم نیست، زن مى‏تواند قرص صورت و دست‏ها و پاها را تا مچ باز بگذارد ولى پوشیدنِ پاها تا مچ مستحب است؛ اما نسبت به مردها چنین استحبابى نیست.(2)

.3 در جنسِ لباس، هرگاه از ابریشم خالص باشد، زن مى‏تواند چه در نماز و چه در غیر نماز بپوشد؛ اما براى مرد پوشیدن لباس ابریشمىِ خالص، حرام و نماز با آن هم باطل است.(3)

.4 پوشیدنِ لباسِ طلاباف براى زن و مرد، مانند لباسِ ابریشمى است.(4)

.5 براى زن نماز خواندن درخانه، بلکه در صندوقخانه و اتاق عقب بهتر است، ولى اگر بتواند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کند بهتر است در مسجد نماز بخواند.(5)

.6 اذان هجده جمله واقامه هفده جمله است، ولى براى زن جایز است که در اذان فقط به گفتن تکبیر و شهادتین و در اقامه نیز به گفتن آن دو اکتفا کند.(6)

.7 مستحب است نمازها را اوّل وقت بخوانند و یکى از مواردى که استثنا شده؛ یعنى افضلیّت آن برداشته شده، نمازِ زنى است که فرزند کوچکى را تربیت مى‏کند، (و براى تطهیرِ لباس هایش مشکل دارد) در این صورت مى‏تواند نماز ظهر و عصر را آخر وقت بخواند تا بعد از آن بتواند نماز مغرب و عشا را نیز بخواند (که با یک تطهیرِ لباس، هرچهار نماز را خوانده باشد) و این حکم براى مردِ مربّى نیست، که اختلاف اقوال در شماره (1) بیان گردید.(7)

.8 براى زن‏ها مستحب است که زیورهاى خود را در نماز همراه داشته باشند.(8)

.9 مستحب است اگر نمازگزار مرد است، هنگام ایستادن، پاها را از سه انگشت باز تا یک وجب فاصله دهد واگر زن است پاها را به هم بچسباند.(9)

.10 بر زن‏ها مستحب است که درحالِ ایستادن، کفِ دست‏هاى خود را روى پستان‏ها بگذارند (چون مطلوب‏تر آن است که حجمِ بدن زن در نماز کمتر مشهود باشد) ولى مردها مستحب است دست‏ها را روى ران‏ها بگذارند.(10)

.11 بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند؛ اما زن مى‏تواند بلند یا آهسته بخواند؛ ولى اگر نامحرم صدایش را مى‏شنود بنابراحتیاطِ واجب باید آهسته بخواند. و اما در مورد حمد و سوره نماز ظهر و عصر، بر مردها و زن‏ها واجب است آهسته بخوانند.(11)

.12 در مقدار خم شدن براى رکوع بین زن و مرد تفاوتى نیست و بهتر است که زن‏ها بیش از آن مقدار خم نشوند ولى حضرت آیه‏الله اراکى(ره) فرموده‏اند: اگر زن در رکوع به حدى خم شود که بتواند دست‏ها را روى ران‏ها بگذارد کافى است.(12)

.13 در رکوع، مستحب است مردها زانوها را به عقب بدهند، ولى زن‏ها مستحب است زانوهارا به عقب ندهند.(13)

.14 مردها در رکوع دست‏ها را روى زانوها مى‏گذارند، ولى زن‏ها بالاتر قرار مى‏دهند، و حضرت آیه‏الله مکارم نسبت به گذاردن دست‏ها احتیاط واجب دارند.(14)

.15 مستحب است زن‏ها پس از رکوع، براى رفتنِ به سجده، اوّل راست بنشینند سپس به سجده روند؛ و اما مردها اوّل دست‏ها را به زمین گذارده و سپس زانوها را و بعد از آن به سجده روند.(15)

.16 مستحب است مردها در سجده آرنج‏ها و شکم را بر زمین نچسبانند و بازوها را از پهلوها جدا نگاه دارند؛ ولى زن‏ها آرنج‏ها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند.(16)

.17 مستحب است مردها بعد از سجده بر رانِ چپ بنشینند و روى پاى راست را به کفِ پاى چپ بگذارند؛ اما زن‏ها مستحب است زانوها را بالا آورده و روى قسمتِ بالاى ران بنشینند.(17)

.18 براى مردها مستحب است موقع بلند شدن، اوّل زانوها و سپس دست‏ها را از زمین بردارند؛ ولى زن‏ها به تدریج و راست مى‏ایستند به صورتى که کمتر حجم بدن ظاهر شود.(18)

.19 اگر زن در نماز، عقب‏تر از مرد بایستد نماز هر دو صحیح است و همچنین اگر برابر یا جلوتر بایستد ولى بین آن دو حایل و مانعى باشد و اما اگر مانع و حایلى نباشد در بیشتر از ده ذراع مانعى ندارد و کمتر از آن تا حدّى که نماز را از باطل بودن خارج نماید (که بعضى از فقها این حد را حدود یک وجب فاصله یا عقب‏تر قرار دادنِ جاىِ سجده عنوان نموده‏اند) مکروه است. در غیر این صور (یعنى مساوى بودن یا جلوتر بودن زن با فاصله کم) اگر با هم وارد نماز شده‏اند به فتواى‏حضرت آیه‏الله خوئى(ره) و حضرت آیه‏الله فاضل و حضرت آیه‏الله سیستانى و حضرت آیه‏الله مکارم نماز باطل است و همچنین نمازِ کسى که با تأخیر شروع کرده است ولى به فتواى حضرت امام(ره) و حضرت آیه‏الله گلپایگانى(ره) و حضرت آیه‏الله اراکى(ره) نماز باطل نیست.(19)

.20 مرد، مى‏تواند براى مردها و زن‏ها، امام جماعت شود؛ ولى زن براى مردان نمى‏تواند امام جماعت شود؛ اما براى زنان اختلاف است، بعضى از فقها مانند حضرت امام(ره) و حضرت آیه‏الله فاضل احتیاط واجب دارند که زن براى زنان امام جماعت نباشد.(20)

سؤال: با توجه به این‏که حضرت امام (ره) احتیاط واجب فرموده‏اند که امام جماعت باید مرد باشد و این مسأله در بعضى از رساله‏ها اشتباهاً احتیاط مستحب ذکر شده است نماز بانوانى که با امام جماعت زن خوانده شده است چگونه خواهد بود؟

جواب: اگر جاهل به مسأله بوده‏اند و تقصیرى در یاد گرفتن مسأله نکرده‏اند نمازشان به طور فرادى صحیح است مگر آن‏که رکنى کم یا زیاد شده باشد.(21)

.21 در نماز جماعت اگر تعدادى زن و مرد هستند، مستحب است مردها پشتِ سرِ امام و زن‏ها پشتِ سرِ آنها بایستند و همچنین اگر چند مرد یا چند زن باشند مستحب است پشتِ سرِ امام بایستند و اگر یک مرد و یک یا چند زن باشند، مستحب است مرد طرف راستِ امام، و زن یا زن‏ها پشتِ سرِ امام بایستند و اما اگر مأموم یک مرد باشد حضرت آیه‏الله خوئى فرموده‏اند: بنابراحتیاط واجب باید طرف راستِ امام قدرى عقب‏تر بایستد، و بقیه فقها فرموده‏اند: مستحب است چنین کند، و اما اگر مأموم یک زن باشد مستحب است در طرف راستِ امام طورى بایستد که جاى سجده‏اش مساوى با قدم امام باشد، و حضرت آیه‏الله خوئى (ره) فرموده‏اند: یا پشتِ سرِ امام بایستد.(22)

.22 بهتر است زن‏ها نماز عید فطر و قربان را ترک کنند مگر پیر باشند.(23)

.23 زن‏ها مى‏توانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان صحیح است و از نماز ظهر کفایت مى‏کند؛ولى به تنهایى (بدون شرکت مردان) نمى‏توانند نماز جمعه تشکیل دهند، همچنین نمى‏توانند تکمیل کننده عددِ لازم (پنج نفر مرد) باشند؛ زیرا نماز جمعه تنها با شرکت حداقل پنج نفر منعقد مى‏گردد. (به خلاف نماز جماعت که با حداقل دو نفر که یکى امام و یکى مأموم باشد تشکیل مى‏شود.(24»

.24 اگر پدر، نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد،(با شرایطش) بر پسر بزرگ‏تر واجب است که پس از مرگش به جا آورد یا براى او اجیر بگیرد، و اما نسبت به مادر، بعضى از فقها فرموده‏اند: مانند پدر است و بعضى مانند حضرت امام (ره) و حضرت آیه‏الله خوئى (ره) و حضرت آیه‏الله سیستانى فرموده‏اند: واجب نیست؛ و اما نسبت به دختر بزرگ‏تر، تمامى این هفت مرجعى که فتوایشان در این کتاب بیان شده است واجب نمى‏دانند.(25)

.25 اگر زن بخواهد در خواندنِ نماز میّت به جماعت شرکت کند، مستحب است که پشتِ سرِ مردان بایستد. و اگر زنى حائض در میان زنان باشد، مستحب است خودش صف جداگانه تشکیل دهد.(26)

1- العروه‏الوثقى، ج‏1، فى احکام النجاسات، فصل فیما یعفى عنه فى الصلاه.

2- همان، فیما یستحب من اللباس «التاسع».

3- همان، فى شرائط الباس المصلّى «السادس».

4- همان، فى شرائط الباس المصلّى «الخامس».

5- توضیح المسائل مراجع، مسأله 894.

6- العروه‏الوثقى، ج 1، فى الاًّ ذان والاًّقامه.

7- همان، فى اوقات الرواتب، مسأله 13 «التاسع».

8- همان، فى القنوت، مسأله 16.

9- توضیح المسائل مراجع، مسأله 977.

10- العروه‏الوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16، و فى القیام، مسأله 32.

11- توضیح المسائل مراجع، مسأله 992 و 994.

12- العروه‏الوثقى، ج 1، فى الرکوع، مسأله 10.

13- همان، فى القنوت، مسأله 16؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1044.

14- العروه‏الوثقى، ج 1، مسأله 16، و فى الرکوع، مسأله 1؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1044.

15- العروه‏الوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16 و فى مستحبات السجود «الثالث».

16- العروه‏الوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1091.

17- العروه‏الوثقى، ج 1، فى القنوت، مسأله 16، و فى مستحبات السجود «الخامس عشر».

18- همان؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1091.

19- توضیح المسائل مراجع، مسأله 886 و 887 و 888؛ العروه‏الوثقى، ج 1، فى مکان المصلى «العاشر».

20- العروه‏الوثقى، ج 1، فى شرائط امام الجماعه؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1453؛ جامع‏المسائل حضرت آیه‏الله فاضل، ج 2، ص 153، سؤال 327.

21- استفتا از دفتر استفتاى حضرت امام‏1 که نزد نویسنده موجود است.

22- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1480؛ العروه‏الوثقى، ج 1، فى مستحبات الجماعه.

23- العروه‏الوثقى، ج 1، فى صلاه‏العیدین، مسأله 4.

24- توضیح المسائل، شرایط نماز جمعه، مسأله 13.

25- العروه‏الوثقى، ج 2، فى قضأالولى؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1390.

26- العروه‏الوثقى، ج 1، فى الصلاه على المیت، مسأله 17.

سید مسعود معصومی / احکام روابط زن ومرد