نماز تجلی‌گاه عروج مومن

از شاخه‎های اصل محدودیت در مصرف، تقدیر در (معیشت) زندگی است. این اصل، در کلمات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام فراوان آمده است، و به معنای اندازه داشتن در هزینه، و حساب کردن امور زندگی، و برقراری هماهنگی میان نیازها و چگونگی برآورد آنها است؛ یعنی رعایت اصل حیاتی نظم و انضباط اقتصادی است. این اصل از برنامه‎های اساسی اقتصادی و تربیتی در اسلام است. افراد جامعه اسلامی باید دارای تربیتی اقتصادی باشند، و زندگیشان برنامه داشته باشد، و مصرف مواد و کالاها باید در چهارچوب محاسبه و مدیریت انجام گیرد.

اهمیت این بعد از تربیت، در اینست که نظام اقتصادی حاکم بر حیات فرد و جامعه، اگر با اندازه‎داری و محاسبه باشد، زمینه‎ای سازنده برای رشد مادی و معنوی افراد خواهد بود و سبب می‎شود تا از امکانات و نیروها به موقع و به اندازه بهره‎برداری شود، و از هرز رفتن توان و فکر و سرمایه‎های انسان‎ها جلوگیری به عمل آید. زندگی بی حساب و فاقد محاسبه و اندازه‎داری، تعادل و هماهنگی لازم را ندارد و با وجود صرف نیرو و سرمایه فراوان، بازدهی بسیار اندک خواهد داشت و در نتیجه امکانات و نیروها هرز می‎رود، و استواری و پایداری حیات فرد و جامعه دچار مخاطره می‎گردد.

اصل «تقدیر در معیشت» ، به رعایت حدود لازم و پیروی از حد میانه و دوری از اسراف می‎انجامد. این اصل، با توجه به زبانی که در حدیث امام رضا علیه السلام و دیگر احادیث به کار رفته، و به صورتی کلی و قانونمند بازگو شده است، همه مراحل تکلیفی را در همه ابعاد زندگی در برمی‎گیرد. دوری از اسراف، تبذیر، و تضییع و فاسد کردن مواد و کالاها را نیز شامل می‎گردد. مراحل نهایی و تکامل یافته مصرف را که حذف زواید و امور غیر ضروری است، تضمین می‎کند. این اصل هم چنین در قلمروی گسترده برنامه‎ریزی‎های اقتصادی نیز جریان دارد. برنامه‎ریزی اقتصادی و نظام تولید و توزیع باید با تقدیر و محاسبه انجام گیرد. تولید هر کالا باید با اندازه‎گیری و محاسبه باشد تا مقدار توان و کارایی که از آن کالا منظور بوده با ترکیب موادی که در آن به کار رفته است، هماهنگ باشد.

 

پی‎نوشت:

1ـ تحف العقول، ص 329 .

منبع:  کتاب امام رضا علیه السلام؛ زندگی و اقتصاد ؛ محمد حکیمی