ابو حمزه ثمالی می گوید :
امام سجاد (ع) را دیدم که در حال نماز ،
عبا از دوش مبارکش افتاد و توجهی نداشت ،
وقتی که دلیل آن را پرسیدم فرمود :
« وای بر تو ! آیا می دانی که در حضور چه کسی بودم ؟
همانا از بنده ای نماز پذیرفته نمی شود
مگر آن مقدار که توجه قلبی دارد . »
نماز گزار ، اسما و صفات حق را با چشم باطن می بیند و چیزی جز او نمی بیند .
حـتی به خود و افـعال و اذکارش توجـه ندارد و از سخـن و سـخـنگو غـافل است.
به این مـرحــله ، حضـور قلـب در معــبود می گــویند نه حـضــور قلـب نماز گـزار.
از بهترین شاگردان مرحوم آیت الله سید علی قاضی (ره) ، سید هاشم حداد بود .
در یکی از ملاقات های استاد شهید مطهری (ره) با سید هاشم ، ایشان از شهـید
مطهـری پرسید : نمازت را چگونه به جا می آوری ؟ شهـید گفت :"کاملا توجـه به
معانی کلمات و جملات آن دارم." سیدهـاشم تاملی کرد و فرمود :"پس کی نماز
می خوانی؟! در نمازت توجه ات به خدا باشد و بس!"
برگرفته از کتاب از جاده تا سجاده
گاهی اوقات می بینیم که در حال نماز به همه چیز فکر می کنیم جز به نماز .
یکی از دلایل عمده اش این است که تا لحظه ی آخر در حال صحبت از دنیا بوده ایم ، اصلاً زمینه ای برای یک اتصال خوب را فراهم نکرده ایم.
اگر یک تکه طلا را در یک گونی ذغال بگذاریم ، طلا سیاه خواهد شد . اگر بخواهیم سیاه نشود باید اطراف آن را از پنبه پر کنیم ؛ کسی که بخواهد سر نماز حواسش پرت نشود ، حداقل چند دقیقه قبل از نماز باید بنشیند ، فکر کند و زمینه ای برای ورود به بخش دیگری از عالم را کسب کند ، باید فکر کنیم که می خواهیم نماز بخوانیم ؛ به عبارتی نهایت کوچک می خواهد با نهایت بزرگی و کرم هم کلام شود .
الوالعبّاس جوالقى روزى جوالى به کسى داد و فراموش کرد به چه کسى داده است . هر چه اندیشید، یادش نیامد. روزى به نماز ایستاده بود، یادش آمد که جوال خود را به چه کسى داده است . به دکان رفت و به شاگرد خود گفت : ((یادم آمد که جوال را به چه کسى داده ام .))
شاگردش گفت : ((چگونه یادت آمد؟))
الوالعباس گفت : ((در نماز یادم آمد.))
شاگرد گفت : ((اى استاد، به نماز خواندن مشغول بودى یا به جوال جستن ؟))
الوالعبّاس متوجّه کار بدش شد و دکان را رها کرد و به طلب علم پرداخت و چندان علم بیاموخت تا مفسّر قرآن شد.
هنگام نماز، حواس نمازگزار باید از تشتّت و پراکندگى بدور باشد و در یک چیز خلاصه گردد. آرى باید قلب متوجه یک چیز باشد و آن فقط خداست و بس ، که اگر از خدا غافل گردد ناچار خشوع و حضور قلب در غیر خدا خلاصه مى شود.
بیانات حجت الاسلام آقا تهرانی در مورد دیدار با خدا در نماز و عوامل حضور قلب:
پرسش و پاسخ اعتقادی با حضور استاد محمدی؛ نماز اول وقت بدون حضور قلب بهتر است یا نماز با تاخیر اما با حضور قلب؟
بخشی ازیک نامه از آیت الله شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی (متولد 1297 هـ.ق)
و در میان تمام مطالب دو مطلب را اهتمام نماید که اصل و مبنای عمل حقیر همین دو است: اول حلیت غذا، که تا می‌تواند دقت کند، اما نه آنقدر که از کار بیفتد بلکه به قدر مقدور. دوم حضور قلب است در نماز و اهتمام به نماز اول وقت که: «الصّلوةُ عَمُودُ الّدینِ... اِنْ قُبِلَت قُبِلَ مَا سِواهَا» 1.
بخشی ازیک نامه از آیت الله شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی (متولد 1297 هـ.ق)
عرض می‌کنم که روح طریقه حقیر، توجّه به نماز و معانی و نکات آن، درجه به درجه است. یعنی اشخاصی که مایل به طریقه حقیر هستند اول باید معانی صوری نماز را بفهمند، بعد تأویلاتی که عرض شد و بعد نکات دیگر.
